OSI – tarmoq modeli etaloni
OSI modeli:
- Ochiq tizimlarning o’zaro bog’lanish modeli (Open Systems Interconnection, OSI);
- Xalqaro standartlashtirish tashkiloti (ISO) 1983 yilda standart sifatida qabul qilingan.
OSI modeli quyidagilarni tavsiflaydi:
- Yetti darajadan tashkil topgan;
- Har bir darajadanning maqsadi mavjud.
- Tarmoq arxitekturasi emas!
- OSI modeli turli xil tarmoqlarni tavsiflash uchun «umumiy til» sifatida ishlatiladi.
OSI vs TCP/IP
OSI modeli:
- Tarmoqni tavsiflash uchun eng yaxshi nazariya;
- Protokollardan foydalanilmaydi.
TCP / IP modeli
- Protokollardan keng foydalaniladi;
- TCP / IP to’plamiga asoslangan tarmoqlarni tavsiflash uchun mos bo’lgan cheklangan model.
Ilova:
- OSI – har xil turdagi tarmoqlarni tavsiflash uchun model (Fiber Channel, Infiniband, SS7 telefon signalizatsiyasi);
- TCP / IP – protokollar, Internetning asosi.
OSI modeli xususiyatlari
- Tarmoq bо‘ylab amalga oshirilgan aloqani oson tushunilishini ta’minlaydi;
- Dasturlar va qurilmalar ishlashini kо‘rsatadi;
- Foydalanuvchilarga yangi topologiyani tushunishga yordam beradi;
- Turli tarmoqlar orasidagi funksional boq’liqliklarni oson solishtirish imkoniyatiga ega.
Encapsulation OSI Model
TCP protokoli
TCP (Transmission Control Protocol) bu mustahkam, sifatli aloqa uchun ishlatiladigan protokol. (to’lov tizimlari, ro’yxatdan o’tish va h…).
Protokol — jo’natuvchi va qabul qiluvchi o’rtasida ma’lumot almashish uchun oldindan kelishib olingan kelishuvlar to’plami. Ikkala taraf ham ma’lumot almashinuvi vaqtida shu kelishuvlarga qat’iy rioya qiladi.
TCP/IP kompyuter tarmog’ida barcha kompyuter ishlab chiqaruvchi kompaniyalarning moslamaviy va dasturiy ta’minot hamkorligini ta’minlaydi. TCP/IP ochiq qaydnoma, bu shuni bildiradiki, qaydnoma haqidagi barcha ma’lumotlar chop etilgan va undan barcha ochiq foydalanadi. Bunday siyosat bu sohaning tezkor rivojlanishiga olib keldi.
UDP protokoli
UDP (User Datagram Protocol) unchalik mustahkam bo’lmagan aloqa uchun ishlatiladigan protocol (onlayn video, o’yin, chat va boshqalar).
Mantiqiy bog’lanishlar o’rnatilmasdan, ma’lumotlar uzatilishini qo’llab-quvvatlaydi. Bu yuboruvchi va qabul qiluvchi kompyuterlar o’rtasida oldindan bog’lanish o’rnatilmasdan ma’lumotlarni yuborishni anglatadi. O’xshashlik keltirish uchun, qandaydir manzili noma’lum pochta yuborishni ko’rish mumkin, xabarning yetib borish kafolati yo’q bo’lganda, agar shunday manzil mavjud bo’lsa, qaydnoma yo’llari ma’lumotlar manziliga ishlov beradi va manzilgacha eng yaxshi yo’lni aniqlaydi. Ular yirik ma’lumotlarni bo’laklarga bo’lib uzatib, so’ngra manzilda ularni yana qayta birlashtiradi. UDP TCP dan tez ishlaydi.
ICMPprotokoli
ICMP — Internet Control Message Protokol — Internet tarmoqlarini kontrol qilish protokoli (ping, tracert …).
ICMP asosan ma’lumotlar uzatish paytida yuzaga kelgan xatolar va boshqa istisno holatlar to’g’risida xabarlarni yuborish uchun ishlatiladi, masalan, so’ralgan xizmat mavjud emas yoki xost yoki yo’riqnoma javob bermaydi. Shuningdek, ba’zi xizmat funktsiyalari ICMP-ga yuklangan.
TCP bilan UDP protokollari ma’lumot uzatish uchun ishlatilsa, ICMP protokoli paketlarni jo’natilishini, marshrut aniqlanishini, tarmoqni ishlashini nazorat qiladigan protokol. Bir so’z bilan aytganda «Slujebny’ protokol».
TCP va UDP
TCP/IP stekprotokollari
TCP / IP modeli
- Fakticheskiy (de facto) TCP / IP to’plamiga asoslangan amaldagi standart;
- TCP / IP modeli TCP / IP stekasi ishlashi uchun turli xil texnologiyalarga asoslangan tarmoqlarni qanday yaratishni tasvirlaydi.
OSI modeli etalon model bo’lib, bu faqat nazariy jihatdan mavjud. Hozirgi kunda bu model asosida TCP/IP stek protokollariga asoslangan holda tarmoq ishlaydi. TCP/IP ishlab chiqilishining yagona sababi OSI modelini soddalashtirish va qulay foydalanish hisoblanadi.
Port tushunchasi
Port bu – mantiqiy bog’lanish tuguni hisoblanib, bu portlar yordamida mantiqiy kerakli protokolga bog’lanish hosil qilinadi. Ixtiyoriy so’rov biron manzildagi aynan kerakli portga murojaat qilinadi va javob qaytarishda esa so’rov kelgan portga qayta jo’natiladi. TCP/IP da har bir protokol uchun port mavjud. Ularning umumiy soni 65535 ta. Portlar quyidagicha bo’ladi:
Taniqli portlar
